Elektryfikacja transportu ciężarowego w Polsce

Wprowadzenie

Transport drogowy towarów jest jednym z kluczowych sektorów polskiej gospodarki, odpowiadającym za przewóz ponad 85% ładunków w kraju. Jednocześnie jest to sektor generujący znaczną część emisji gazów cieplarnianych - ciężarówki odpowiadają za około 25% emisji CO2 z transportu drogowego w Unii Europejskiej, mimo że stanowią zaledwie 2% pojazdów na drogach.

W obliczu rosnących wymagań dotyczących redukcji emisji CO2 oraz coraz bardziej restrykcyjnych regulacji środowiskowych, elektryfikacja transportu ciężarowego jawi się jako jedno z rozwiązań umożliwiających dekarbonizację tego sektora. W niniejszym artykule przyjrzymy się obecnemu stanowi elektryfikacji transportu ciężarowego w Polsce, wyzwaniom stojącym na drodze do jej upowszechnienia oraz perspektywom rozwoju w najbliższych latach.

Obecny stan elektryfikacji transportu ciężarowego w Polsce

Elektryfikacja transportu ciężarowego w Polsce znajduje się wciąż w początkowej fazie rozwoju. Według danych PZPM (Polski Związek Przemysłu Motoryzacyjnego) i PSPA (Polskie Stowarzyszenie Paliw Alternatywnych), na koniec 2023 roku w Polsce zarejestrowanych było zaledwie około 150 elektrycznych pojazdów ciężarowych o masie powyżej 3,5 tony, co stanowi mniej niż 0,1% całej floty.

Mimo niewielkiej liczby, można zauważyć rosnące zainteresowanie elektrycznymi ciężarówkami, szczególnie w segmencie dystrybucji miejskiej. Kilka polskich firm logistycznych i sieci handlowych rozpoczęło testy lub wdrożyło pierwsze elektryczne pojazdy dostawcze i ciężarowe do swoich flot.

Pionierzy elektryfikacji transportu ciężarowego w Polsce

Wśród firm, które jako pierwsze zdecydowały się na wprowadzenie elektrycznych pojazdów ciężarowych do swoich flot, można wymienić:

• DHL Parcel Polska - firma uruchomiła w Warszawie i Krakowie pierwsze w kraju elektryczne samochody ciężarowe o DMC 16 ton, które obsługują dostawy do centrów miast
• IKEA - szwedzka firma meblarska we współpracy z firmą Raben testuje elektryczne ciężarówki do dostaw w obszarach miejskich
• Żabka - sieć sklepów spożywczych uruchomiła program pilotażowy z wykorzystaniem elektrycznych pojazdów dostawczych do zaopatrywania swoich placówek w centrach miast
• InPost - firma kurierska systematycznie zwiększa liczbę elektrycznych pojazdów dostawczych w swojej flocie, w tym także większych pojazdów o DMC powyżej 3,5 tony

Dostępne na rynku modele elektrycznych ciężarówek

Oferta elektrycznych pojazdów ciężarowych na polskim rynku systematycznie się poszerza. Obecnie dostępne są lub wkrótce pojawią się następujące modele:

Segment lekkich pojazdów dostawczych (3,5-7,5t)

• Volvo FL Electric - zasięg do 300 km, ładowność do 5,5 tony
• Mercedes-Benz eActros 300/400 - zasięg do 400 km, ładowność do 10 ton
• DAF LF Electric - zasięg do 280 km, ładowność do 6 ton
• Renault Trucks E-Tech D - zasięg do 300 km, ładowność do 6 ton

Segment średnich pojazdów ciężarowych (7,5-16t)

• Volvo FE Electric - zasięg do 200 km, ładowność do 12 ton
• Scania P/L Electric - zasięg do 250 km, ładowność do 14 ton
• MAN eTGM - zasięg do 190 km, ładowność do 11,5 tony

Segment ciężkich pojazdów ciężarowych (powyżej 16t)

• Volvo FH/FM Electric - zasięg do 300 km, DMC do 44 ton
• Scania R/S Electric - zasięg do 350 km, DMC do 40 ton
• Mercedes-Benz eActros LongHaul - zasięg do 500 km, DMC do 40 ton (planowany na 2025 rok)
• Tesla Semi - zasięg do 800 km, DMC do 36 ton (jeszcze niedostępny w Europie)

Wyzwania związane z elektryfikacją transportu ciężarowego

Pomimo rosnącej oferty pojazdów i pierwszych wdrożeń, elektryfikacja transportu ciężarowego w Polsce stoi przed szeregiem wyzwań:

1. Wysokie koszty początkowe

Cena zakupu elektrycznej ciężarówki jest obecnie 2-3 razy wyższa niż porównywalnego pojazdu z silnikiem Diesla. Dla przykładu, podczas gdy tradycyjna ciężarówka dystrybucyjna 12t kosztuje około 400-500 tysięcy złotych, jej elektryczny odpowiednik to wydatek rzędu 1-1,5 miliona złotych. Ta różnica cenowa stanowi istotną barierę dla wielu firm transportowych, szczególnie mniejszych przedsiębiorstw.

2. Ograniczony zasięg

Obecne modele elektrycznych ciężarówek oferują zasięg od 150 do 500 km na jednym ładowaniu, w zależności od modelu, warunków drogowych i obciążenia. Jest to wystarczające dla transportu dystrybucyjnego w miastach i regionach, ale stanowi wyzwanie dla transportu długodystansowego, który jest istotną częścią polskiego sektora transportowego.

3. Infrastruktura ładowania

W Polsce brakuje rozwiniętej sieci stacji ładowania dla pojazdów ciężarowych. Według danych PSPA, na koniec 2023 roku w kraju funkcjonowało zaledwie kilkanaście publicznych punktów ładowania dedykowanych dla ciężarówek elektrycznych. Dodatkowo, moc większości z nich (do 150 kW) jest niewystarczająca dla szybkiego ładowania ciężkich pojazdów elektrycznych, które wymagają mocy od 350 kW do nawet 1 MW.

4. Dostępność energii elektrycznej

Masowa elektryfikacja transportu ciężarowego będzie wymagać znacznego zwiększenia mocy przyłączeniowych, szczególnie w bazach transportowych i centrach logistycznych. Już teraz firmy zgłaszają problemy z uzyskaniem wystarczających mocy przyłączeniowych dla ładowarek dużej mocy.

5. Edukacja i know-how

Przejście na elektryczne floty wymaga nie tylko inwestycji w pojazdy i infrastrukturę, ale również w szkolenia kierowców i personelu technicznego. Efektywne wykorzystanie pojazdów elektrycznych wymaga zmiany stylu jazdy oraz nowych procedur serwisowych.

Przypadki biznesowe i analiza TCO

Mimo wyższych kosztów początkowych, całkowity koszt posiadania (TCO - Total Cost of Ownership) elektrycznych ciężarówek może być konkurencyjny w porównaniu do pojazdów spalinowych, szczególnie w niektórych segmentach rynku.

Przykładowa analiza TCO dla pojazdu dystrybucyjnego 12t (okres 5 lat, przebieg 50 000 km rocznie):

Kategoria kosztów	Pojazd spalinowy (Diesel)	Pojazd elektryczny
Koszt zakupu	450 000 zł	1 200 000 zł
Dotacje i ulgi	0 zł	-300 000 zł
Koszty paliwa/energii (5 lat)	375 000 zł	150 000 zł
Koszty serwisu (5 lat)	125 000 zł	75 000 zł
Opłaty (podatek drogowy, strefy czystego transportu itp.)	50 000 zł	10 000 zł
Wartość rezydualna	-180 000 zł	-400 000 zł
TCO (5 lat)	820 000 zł	735 000 zł

Jak widać, przy uwzględnieniu dostępnych dotacji, niższych kosztów energii, mniejszych kosztów serwisowych oraz różnego rodzaju ulg i zwolnień, elektryczna ciężarówka może okazać się bardziej ekonomiczna w dłuższej perspektywie czasowej.

Oczywiście, rzeczywiste wyniki analizy TCO będą różnić się w zależności od specyfiki działalności firmy, tras, intensywności eksploatacji pojazdu oraz dostępnych instrumentów wsparcia.

Programy wsparcia dla elektryfikacji transportu ciężarowego

W Polsce dostępnych jest kilka programów wsparcia dla firm zainteresowanych elektryfikacją swoich flot ciężarowych:

1. Program "eVan" - dofinansowanie zakupu elektrycznego samochodu dostawczego

Program skierowany do przedsiębiorców, oferujący dotacje na zakup elektrycznych pojazdów dostawczych (kategorii N1 i N2) do 3,5 tony. Dotacja może pokryć do 30% kosztów kwalifikowanych, maksymalnie 70 000 zł na pojazd.

2. Program "Wsparcie infrastruktury do ładowania pojazdów elektrycznych i infrastruktury do tankowania wodoru"

Program oferujący dotacje i pożyczki na budowę infrastruktury ładowania, w tym również dla pojazdów ciężarowych. Wsparcie może pokryć do 50% kosztów kwalifikowanych.

3. Ulgi podatkowe

Elektryczne pojazdy ciężarowe mogą korzystać z szeregu ulg podatkowych, w tym:

• Zerowa stawka akcyzy
• Możliwość 100% odliczenia VAT
• Zwiększony limit amortyzacji (do 450 000 zł)
• Niższe stawki podatku od środków transportowych w wielu gminach

4. Fundusze Unii Europejskiej

W ramach Krajowego Planu Odbudowy oraz Funduszu Modernizacyjnego planowane są dodatkowe instrumenty wsparcia dla zeroemisyjnego transportu ciężarowego, w tym dotacje na zakup pojazdów oraz rozwój infrastruktury.

Perspektywy rozwoju na najbliższe lata

Na podstawie obecnych trendów i planowanych regulacji można prognozować następujące kierunki rozwoju elektryfikacji transportu ciężarowego w Polsce:

1. Szybszy rozwój w segmencie dystrybucji miejskiej

Ze względu na krótsze trasy, możliwość regularnego ładowania w bazie oraz rosnące ograniczenia dla pojazdów spalinowych w centrach miast, segment dystrybucji miejskiej będzie najprawdopodobniej najszybciej elektryfikowanym segmentem transportu ciężarowego. Do 2026 roku elektryczne pojazdy mogą stanowić nawet 10-15% nowo rejestrowanych ciężarówek dystrybucyjnych w Polsce.

2. Rozwój infrastruktury ładowania wzdłuż głównych korytarzy transportowych

Zgodnie z unijnym rozporządzeniem AFIR (Alternative Fuels Infrastructure Regulation), do 2025 roku przy głównych drogach sieci TEN-T mają powstać stacje ładowania dużej mocy dla pojazdów ciężarowych co 60 km. W Polsce oznacza to budowę kilkudziesięciu takich stacji w ciągu najbliższych lat.

3. Pojawienie się nowych modeli biznesowych

Wysokie koszty początkowe elektrycznych ciężarówek mogą sprzyjać rozwojowi nowych modeli biznesowych, takich jak:

• Leasing operacyjny uwzględniający niższe koszty eksploatacji
• Model "Transport jako usługa" (TaaS - Transport as a Service)
• Wynajem długoterminowy z pakietami energii
• Kontrakty na ładowanie z gwarantowaną ceną energii

4. Stopniowa elektryfikacja transportu regionalnego

Wraz z rozwojem technologii baterii i infrastruktury ładowania, elektryfikacja będzie obejmować coraz dłuższe trasy. Do 2027-2028 roku można spodziewać się zwiększonego udziału elektrycznych ciężarówek w transporcie regionalnym (do 300-400 km).

5. Rozwój transportu długodystansowego po 2027 roku

Pełna elektryfikacja transportu długodystansowego będzie wymagać dalszego rozwoju technologii baterii lub budowy sieci stacji ładowania ultraszybkiego (megawatt charging). Możliwe są również rozwiązania hybrydowe, takie jak elektryczne ciężarówki z range extenderami na wodór lub paliwa syntetyczne.

Studium przypadku: DHL Parcel i elektryfikacja dostaw w Warszawie

DHL Parcel Polska jest jednym z pionierów elektryfikacji transportu ciężarowego w Polsce. W 2022 roku firma wprowadziła do eksploatacji pierwsze elektryczne ciężarówki 16-tonowe, które obsługują dostawy w Warszawie.

Kluczowe elementy wdrożenia:

• Zakup 2 ciężarówek Volvo FE Electric
• Instalacja ładowarek o mocy 150 kW w centrum dystrybucyjnym w Raszynie
• Specjalne szkolenia dla kierowców
• Optymalizacja tras pod kątem zasięgu pojazdów

Rezultaty po roku eksploatacji:

• Redukcja emisji CO2 o około 60 ton rocznie
• Obniżenie kosztów energii o 40% w porównaniu do kosztów paliwa
• Pozytywny odbiór ze strony klientów i mieszkańców miasta
• Decyzja o rozszerzeniu floty elektrycznej o kolejne 5 pojazdów w 2024 roku

Przykład DHL pokazuje, że przy odpowiednim planowaniu elektryfikacja transportu ciężarowego może być zarówno ekologicznie, jak i ekonomicznie uzasadniona.

Podsumowanie

Elektryfikacja transportu ciężarowego w Polsce, choć znajduje się wciąż w początkowej fazie, nabiera tempa. Pierwsze wdrożenia pokazują, że elektryczne ciężarówki mogą z powodzeniem funkcjonować w specyficznych segmentach rynku, szczególnie w dystrybucji miejskiej i regionalnej.

Kluczowe czynniki, które będą determinować tempo elektryfikacji transportu ciężarowego w najbliższych latach, to:

• Dalszy rozwój technologii baterii i zwiększanie zasięgu pojazdów
• Spadek cen pojazdów elektrycznych, wraz ze wzrostem skali produkcji
• Rozwój infrastruktury ładowania dużej mocy
• Dostępność instrumentów wsparcia finansowego
• Wprowadzanie stref czystego transportu w miastach
• Zaostrzenie regulacji dotyczących emisji CO2 dla nowych pojazdów ciężarowych

Firmy transportowe i logistyczne, które już teraz zaczną planować i stopniowo wdrażać elektryfikację swojej floty, mogą nie tylko przyczynić się do redukcji emisji CO2, ale również zyskać przewagę konkurencyjną w perspektywie średnio i długoterminowej.